سیده سمیه صدیقی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، عنوان کرد: چالشهای جمعیتی کنونی بهویژه کاهش نرخ باروری، افزایش سن ازدواج، کوچکشدن خانوادهها و افزایش جمعیت سالمندان تأثیرات گستردهای بر ساختار خانواده بر جای گذاشته است. مهمترین اثر آن، تغییر در الگوی سنتی خانواده است؛ به این معنا که خانواده از یک نهاد گسترده و چندنسلی، به واحدهای کوچکتر و گاه تکنسلی تبدیل شده است.
وی ادامه داد: این کوچکشدن خانواده باعث کاهش شبکه حمایتی داخلی میشود بهگونهای که نقش خویشاوندان، خواهر و برادرها و خانوادههای گسترده در حمایت عاطفی و تربیتی تضعیف میشود و خانواده هستهای تحت فشار بیشتری قرار میگیرد.
فعال فرهنگی افزود: از سوی دیگر، افزایش سن ازدواج و تأخیر در فرزندآوری باعث شده تجربه پدر و مادری به سالهای پایانی جوانی منتقل شود و این مسئله کیفیت تربیت، انرژی والدین و تعامل میان نسلها را تحتتأثیر قرار دهد. در کنار آن، کاهش تعداد فرزندان باعث میشود تک فرزندی بهتدریج تبدیل به الگوی غالب شود؛ الگویی که گرچه ممکن است از نظر اقتصادی سادهتر بهنظر برسد، اما از نظر روانی و اجتماعی پیامدهایی همچون کاهش مهارتهای اجتماعی کودکان، افزایش وابستگی و کاهش تجربه زیستجمعی را به همراه دارد.
وی بیان کرد: چالش مهمتر، پیرشدن جمعیت است. زمانی که تعداد سالمندان بیشتر و تعداد فرزندان کمتر میشود، بار اقتصادی و مراقبتی خانوادهها سنگینتر میگردد. زنان و مردانِ نسل میانی ناچارند همزمان مسئولیت نگهداری از والدین سالمند و تربیت فرزند را بر عهده گیرند، که موجب فشارهای شدید عاطفی و اقتصادی بر خانواده میشود.
صدیقی اضافه کرد: از حیث اجتماعی، کاهش جمعیت جوان، سرعت تحرک، پویایی فرهنگی و نوآوری را کم میکند و فرصتهای ازدواج و تشکیل خانواده را کاهش میدهد. این شرایط میتواند سبب افزایش احساس تنهایی، افزایش فاصله نسلی و کاهش نشاط اجتماعی در جامعه و خانوادهها شود.
زنان؛ محور مدیریت پیامدهای جمعیتی و تقویت کارکرد خانواده هستند
وی اظهار کرد: در مواجهه با چالشهای جمعیتی، زنان نقش بسیار مهمی در مدیریت پیامدهای آن و تقویت کارکرد خانواده دارند. نخستین راهکار، تقویت آگاهی و انتخاب هوشمندانه در زمینه فرزندآوری است. زنان با شناخت دقیق از نیازهای تربیتی، شرایط اقتصادی و توان شخصی، میتوانند برای تعداد و زمان فرزندآوری برنامهریزی کنند و به جای تأخیرهای طولانی، مدل «فرزندآوری مسئولانه و آگاهانه» را دنبال کنند؛ مدلی که هم کیفیت تربیت را حفظ میکند و هم از بحران کاهش جمعیت جلوگیری میکند.
پژوهشگر زن و خانواده با بیان اینکه راهکار دوم، تقویت مهارتهای تربیتی و مدیریتی است؛ افزود: در شرایطی که خانوادهها کوچکتر شدهاند، مسئولیت تربیتی بر دوش مادران سنگینتر میشود. آشنایی با روشهای جدید تربیت، مدیریت رسانه و تقویت مهارتهای اخلاقی و اجتماعی کودک میتواند کیفیت نسل آینده را بالا ببرد و آثار منفی کاهش جمعیت را کاهش دهد.
وی بیان کرد: سومین مسئله، تعادلبخشی میان نقشهای خانوادگی و اجتماعی است. زنان با مدیریت زمان، تنظیم توقعات و استفاده از حمایتهای خانواده و همسر، میتوانند هم نقش مادری را با کیفیت انجام دهند و هم حضور اجتماعی خود را حفظ کنند. این تعادل، از یکسو انگیزه زنان برای ازدواج و فرزندآوری را افزایش میدهد و از سوی دیگر، فشار روانی و فرسودگی را کاهش میدهد.
صدیقی راهکار دیگر را تقویت روابط خویشاوندی و ایجاد شبکههای حمایتی دانست و تصریح کرد: در شرایط کوچکشدن خانواده، توجه به پیوندهای خانوادگی، حمایت از والدین سالمند و ایجاد ارتباط میان نسلها، به حفظ انسجام خانوادگی کمک میکند و فشارهای ناشی از تغییرات جمعیتی را کاهش میدهد.
وی یادآور شد: در سطح اجتماعی نیز زنان با فعالیت فرهنگی و آموزشی چه در جایگاه مادر و چه در عرصه اجتماعی، میتوانند نگرشهای اشتباه درباره ازدواج و فرزندآوری را اصلاح کنند و الگوهای سالم و امیدبخش ارائه دهند.
انتهای پیام
نظر شما